Święty Walenty - patron zakochanych i ...epileptyków

Święty Walenty obraz olejny z kaplicy Świętej Lucilli autorstwa Jacopo Bassano 1575 r.

Św. Walenty został patronem zakochanych dopiero w XV wieku. Wcześniej był czczony jako opiekun chorych na epilepsję.

Upublicznianie swoich uczuć w środkach masowego przekazu stwarza niepowtarzalną okazję uczestniczenia niemal w wenezuelskim melodramacie, w którym bohaterowie burzliwie przeżywają swoje miłosne uniesienia. Święto to, które budzi tak wiele kontrowersji wśród socjologów, jest niemal całkowicie akceptowane przez społeczeństwo, a jeszcze chętniej przez biznes.

Początki walentynek sięgają czasów antycznych. Według jednej z legend św. Walenty był kapłanem chrześcijańskim, który za czasów cesarza rzymskiego Klaudiusza II Gota (214-270) potajemnie udzielał zakochanym ślubów. Robił to wbrew cesarskiemu edyktowi zabraniającemu zawierania małżeństw. Imperium potrzebowało wówczas młodych mężczyzn, których zmuszano do zaciągnięcia się do wojska. Z kolei według innej legendy, św. Walenty był kapłanem więzionym na rozkaz Klaudiusza za szerzenie nauk Chrystusa.

W tradycji chrześcijańskiej św. Walenty, czczony 14 lutego, był męczennikiem, który ok. 269 roku poniósł śmierć jako biskup Terni pod Rzymem w czasach panowania cesarza Klaudiusza II. Podobno św. Walenty w czasie prześladowań uzdrowił ze ślepoty córkę jednego ze sług cesarskich i doprowadził do nawrócenia na chrześcijaństwo całej jego rodziny. W miejscu, w którym męczennik został pochowany, już w IV wieku papież Juliusz I kazał wznieść bazylikę. Od tego czasu kult św. Walentego rozszerzył się niemal na całą Europę chrześcijańską, gdzie był czczony jako patron chorych, zwłaszcza tych dotkniętych padaczką i cierpiących na zaburzenia nerwowe.

Zakochanym patronuje dopiero od XV wieku i prawdopodobnie stało się tak ze względu na objawowe podobieństwo cierpień psychicznych i stanu zakochania. Inni z kolei tłumaczą to zbieżnością dnia świętego z porą łączenia się na Wyspach Brytyjskich ptaków w pary. Według jeszcze innych badaczy dzień św. Walentego wywodzi się z czasów pogańskich. W starożytnym Rzymie dzień 14 lutego był bowiem wigilią święta zwanego Lupercalia, obchodzonego w intencji Faunusa, bożka stad i plonów. Rzymskie święto przejęły następnie Galia i Brytania, a do Ameryki tradycja walentynek przywędrowała wraz z osadnikami z Wysp Brytyjskich.

Jak twierdzą etnografowie, polskim odpowiednikiem Dnia Zakochanych mogło być czerwcowe święto Kupały, znane także sobótką, obchodzone w nocy z 23 na 24 czerwca. W tym czasie panny na wydaniu, aby zwrócić uwagę kawalerów, stosowały magiczne sposoby, np. wrzucały im do herbaty kostkę cukru, którą wcześniej przez dziewięć dni nosiły pod pachą.

W naszym kraju św. Walenty czczony jest od dawna, a w wielu polskich diecezjach znajdują się kościoły pod wezwaniem tego świętego. W Krobi, w archidiecezji poznańskiej, znajduje się nawet sanktuarium św. Walentego, gdzie przechowywane są jego relikwie. Jest on również patronem diecezji przemyskiej. Pieczy tego świętego powierzono na przykład miasto Limanowa, gdzie w jednej z kaplic wisi obraz, na którym święty w biskupich szatach przedstawiony jest na tle panoramy miasta. Z kolei w Tarnowie znajduje się kapliczka św. Walentego wzniesiona w 1798 roku. W kapliczce umieszczona jest figurka świętego, która przedstawia moment uzdrawiania chłopca.

To, że św. Walenty zakorzenił się w polskiej tradycji religijnej, jest skutkiem wpływów niemieckich. Kult tego świętego przywędrował do nas z Bawarii i Tyrolu. Jednak tradycja celebrowania walentynek dotarła do naszego kraju na początku lat 90-tych ubiegłego wieku, wraz z napływem anglo-amerykańskiej kultury masowej. Wydaje się, że obecnie Dzień Zakochanych na dobre zadomowił się w krajobrazie polskiej obyczajowości, niemal zupełnie przyćmiewając obchodzone w PRL-u święto Dnia Kobiet.

Relikwie Świętego walentego w Rzymie